3e winterperiode van de winter 2000-2001

Een ongekend zwaar, Amerikaans aandoend winters gevecht,
Een van de mooiste van vele decennia

Wat er aan vooraf ging

In de week na de 2e winterperiode liepen de temperaturen razendsnel op tot tegen de 15 graden. Op woensdag 24 Januari bracht een koufront ’s morgens een zeer agressieve ‘winterwolkbreuk’ in Wageningen, met heftige hagel en onweer met een zomers aandoende bliksemintensiteit. Hiermee werden nachtelijke temperaturen van 13 graden (warme sector) afgestraft.

Vrijdag 26 Januari, (een mislukt) winters intermezzo

De aftapping sinds vorige week zondagavond is 25 mm in Zeddam. Een behoorlijk deel daarvan zal ook nog de sneeuw van afgelopen zondagavond zijn. De andere helft is vooral afkomstig van de neerslag van het korte, bijna zomers aandoende noodweer met hagel en onweer op woensdagmorgen (24 Januari) (bovengenoemd). Vandaag lagen de temperaturen weer rond de 5 graden en wat opvalt is dat er nog steeds ijs op sommige plassen ligt, wat aangeeft dat het water nog steeds 0 graden is. De verwachting is dat er vanaf morgen kwakkeltemperaturen gaan heersen met bijbehorend kwakkelweer en dat er over een dag of tien mogelijk een nieuwe vorstperiode met sneeuw kan komen, maar dat is natuurlijk nog veel te ver weg. De gehele atmosfeer gaat in dat geval volgens sommige modellen dan wel echt extreem koud worden. Er wordt zelfs hier en daar al gesproken over een zeldzame Arctische kou-uitval die tot in Noord Afrika voelbaar zou worden. Eerst maar eens afwachten.

Er koerst nu een heel venijnige kleine depressie op ons af die waarschijnlijk storm in Frankrijk gaat veroorzaken en ten zuiden van ons land langs koerst. We komen vanaf nu weer aan de koude kant van de straalstroom. Er is alleen geen kou meer voor handen dichtbij Nederland, die is ver teruggedrongen sinds zondag. Vandaag was het in Zuid Scandinavië en Oost Duitsland 3 graden en deze lucht kan dus wel naar ons opstomen aan de noordkant van de depressie, extra aangezogen door ditzelfde systeem. In Oost Europa gaat de kou er uit de komende dagen. Er wordt vannacht een serieuze kans op lange tijd krachtige natte sneeuw gegeven voor ZO-Nederland bij temperaturen maar net boven nul. Langdurige regen zal dan dus over moeten gaan in sneeuw. Door de harde regen en een dik pak sneeuw in de Ardennen koelt onderin flink af en misschien dat de regen zelfs wel tijdelijk in droge sneeuw kan overgaan bij een hoge neerslagintensiteit, zeker in deze tot nu toe vreemde winter.

22:00 uur: Er ligt ijs op de vijver en de auto’s en straat zijn opgevroren, wat overigens NIET aangeeft dat het ook werkelijk vriest. Daarvoor moet de luchttemperatuur onder nul zijn en niet alleen die van het auto-of straatoppervlak. De thermometer in Doetinchem gaf eerder vanavond +1 graad aan. Het is echt helemaal helder. Misschien gaat de neerslag zelfs wel van het begin af aan in de vorm van droge sneeuw vallen als het van te voren genoeg af kan koelen. Het gaat misschien nog een spannende nacht worden.

Zaterdag 27 Januari, (een mislukt) winters intermezzo

Uiteindelijk heeft het ’s nachts en vandaag overdag slechts lang en hard geregend en is er vandaag alleen heel tijdelijk wat kletsnatte sneeuw gevallen in de regio achterhoek/Zuid Limburg bij een harde wind en een temperatuur van een graad of drie. Echte sneeuw is er dus niet meer van gekomen. In de Ardennen ligt echter wel zo’n 15 cm verse sneeuw, zodat beelden van de Belgische tv verschenen met de eerste skiërs op de Baraque Michel dit jaar. Frappant dat tijdens de eerdere winterse perikelen in Nederland (eerste en tweede winterperiode) de Ardennen nog nauwelijks fatsoenlijke sneeuw hadden gehad.

Op zondag 28 Januari kwam de atmosfeer weer tot rust. Bij een toenemende hogedrukinvloed vielen er nog enkele kleine winters getinte buitjes. De vrijdag ervoor werd er dus gesproken over een mogelijke legendarische koude-inval, voelbaar tot in Noord Afrika eind komende week! Volgens Dennis gaf de natuur echter geen aanwijzingen voor een op handen zijnde vorstinval van dien aard. Maandag 30 Januari was het duidelijk dat er zeker een ECHT strenge koude-inval in Noord Europa ging komen. In de bergen van Scandinavië, niet eens zo heel noordelijk, werden modelwaarden ruim beneden –50 gegeven, dat is BITTERKOUD! De koude zou echter niet, zoals eerder dus nog verwacht, over heel West Europa uitstromen met in Nederland strenge vorst tot gevolg.

Na het weekend (‘mislukt winters intermezzo’) ging de winter twijfelen in Nederland. De Ardennentoppen kenden enkele dagen met slechts lichte dooi. Nederland had enkele dagen kwakkeltemperaturen en weinig boeiend weer, al werd het langzaam meer en meer winters. Hieronder wordt de 3e winterse periode, een korte maar heftige besproken. Dit was één van de mooiste wintergevechten tussen koude en warme lucht, precies boven Nederland, van de afgelopen decennia. Voor het begrip van het verhaal is het wel nuttig te weten waar wij alledrie uithingen en er zullen ook de nodige persoonlijke ervaringen in het verhaal worden beschreven. Dennis moest deze week met zijn wielerploeg vanaf woensdag 31 Januari tot en met zondag 4 Februari op trainingskamp in Zuid Limburg en de Ardennen. Gijs ging het weekend van 3 en 4 Februari twee dagen naar het Sauerland om te skiën met een neef. Hij vertrok zaterdagmorgen heel vroeg. Roel bleef in principe gewoon de hele week in Wageningen. Het zal blijken dat de combinatie van onze ervaringen en posities waar we ons bevonden een fraai beeld geeft van de situatie. Het verhaal van deze periode begint op woensdag 31 Januari, met het vertrek van Dennis met zijn wielerploeg, richting Zuid Limburg. Veel leesplezier met dit bijzondere gedeelte!!

De Winteraanval

Woensdag 31 januari

Dennis is vandaag met wielervereniging Ede vertrokken naar Heijenrath (Zuid Limburg) alwaar hij een vijfdaags trainingskamp gaat beleggen met zijn ploeg als voorbereiding op de komende voorjaarsklassiekers. Het huisje waar ze verblijven ligt op 230 m hoogte nabij de Loorberg, vlakbij de Belgische grens. Het is inmiddels al duidelijk dat het wel eens een interessant weekend kan gaan worden. In tegenstelling tot het begin van de week en afgelopen weekend geven de modellen nu ‘slechts’ nog een kans op een tijdelijk verblijf van de winter in ons land. Zelfs dat is niet zeker, aangezien de grens tussen erg zachte lucht ten zuiden en de zeer bijzonder koude lucht ten noorden van ons ergens in de buurt van ons land komt te liggen. Wat dat betreft is het afwachten wat er gaat gebeuren dus. Midden Scandinavië meet temperaturen tussen –50 en –60, oeioeioei!!! Als die lucht toch eens kwam afzakken zoals eerder ook nog werd verwacht. De grens zal zich tijdens het weekend boven onze omgeving gaan ophouden en verscherpen, doordat ook zeer zachte lucht vanuit Frankrijk opdringt. Opvallend was enkele dagen geleden hoe er reeds op internet en in de kranten op vele plaatsen werd geschreven over een op handen zijnde Arctische kou-uitval, zoals we die al lang niet meer zouden hebben beleefd! Dit loopt dus weer eens met een sisser af. De modellen blijken hier slechts tot enkele dagen betrouwbaar. Nederland lag vandaag in ieder geval nog in een gradiëntloos gebied met vrij hoge luchtdruk.en kwakkeltemperaturen.

Donderdag 1 februari

Vanmorgen werd Midden en Noord Nederland bedekt door zeer dichte mist waardoor er vele verkeersongevallen plaatsvonden en de temperatuur lag dichtbij het vriespunt. De echt koude lucht ligt niet ver meer ten noorden van Nederland, maar de gradiënt is nog altijd klein. We bevinden ons inmiddels in het grensgebied met de echt koude lucht ten noorden van ons land, met daarin onderin vochtige lucht. Vandaar ook de mistvorming in dit hele grensgebied. Heel langzaam moet de komende 24 uur vrieslucht een groot deel van Nederland (tijdelijk) gaan veroveren, bij toenemende sneeuwkansen. Er ontstaat namelijk een actieve oost-west georiënteerde frontale zone, omdat tegelijkertijd ook zachte lucht vanuit Frankrijk probeert op te stomen. Bovendien wordt hierdoor vooral morgen ook een fors toenemende noordooster verwacht.

De mist is ook vanmiddag blijven hangen en de temperatuur bleef daardoor maar net boven nul steken. In de middag ontstonden er onverwachts (frontale) (natte) sneeuwbuitjes in de lucht boven de grenslaag, boven de mist dus, die klaarblijkelijk (nog) onstabiel van opbouw was. Een tamelijk zeldzaam verschijnsel! Ook in Wageningen viel een dergelijk buitje. Best wel frappant om plotseling sneeuw door de dichte mist heen te zien vallen, terwijl er aan het uiterlijk van de lucht nauwelijks iets veranderde, of het moest zijn dat hij ietwat grauwer werd.

In Zuid Limburg, bij Dennis, viel de temperatuur onder een heldere hemel met enkele kleine hagelbuitjes lager uit dan verwacht. Slechts ongeveer 4 graden was het daar. Het is daar vanavond dan ook snel gaan vriezen na zonsondergang.

De spanning stijgt in ieder geval met het uur wat het weer gaat doen!

Vrijdag 2 februari

Bij opklaringen vroor het vanochtend in Noord Nederland al matig. De vorst verscherpt zich ten noorden van Nederland, terwijl er in Nederland in het hele land een ONO wind begon te waaien onder invloed van een Scandinavisch hoog en een toenemende gradiënt. In de rest van het land ligt de temperatuur rond het vriespunt, maar naar verwachting zal de temperatuur niet of nauwelijks stijgen. Tijdens de afgelopen nacht heeft de frontale zone al wat meer gestalte gekregen en hij bedekte vandaag België en de zuidelijke helft van Nederland. Hij was de eerste helft van de dag nog altijd niet al te actief. Pas vanavond is daar ECHT verandering in gekomen. In Heijenrath, bij Dennis, viel overdag bij tijd en wijle enige (natte) sneeuw. Dennis maakte met zijn wielerploeg een trainingsrit richting België om vervolgens via Maastricht, Valkenburg en Gulpen weer terug te keren. Ook in Wageningen viel vooral ’s morgens geruime tijd overwegend lichte sneeuw, die gedeeltelijk bleef liggen (straten en stoepen niet) bij temperaturen rond het vriespunt. Deze sneeuw bleef dus vooral op bomen en struiken en grasland net wel liggen, zoals op bijgaande foto’s te zien is. Ja, alweer sneeuw. De neerslag die viel was overal in de vorm van sneeuw, al ging die later in Zeeland over in regen. Het Noordoosten hield het nog tot de avond droog. Roel en Gijs hoorden rond het middaguur de weerbespreking door Wim van den Berg aan over de boeiende weersituatie en de verwachting voor het weekend. Nu al is duidelijk dat kleine afstanden enorme verschillen kunnen gaan betekenen, maar waar precies, hoe en wanneer, dat blijkt dan zeer lastig of eigenlijk niet te verwachten, aldus Wim zelf. De weerbespreking liep door de buitengewone interessantheid overigens fors uit. Gijs moest laat op de dag naar thuis thuis in Milsbeek (Noord Limburg), om zich op twee dagen Sauerland voor te bereiden.

In de loop van de middag is de temperatuur teruggezakt naar -4 graden Celsius in Noord Nederland, bij het binnenlopen van ‘echte’ vrieslucht aldaar met een schrale noordooster. Dit nadat hij tijdelijk nog wat was opgekrabbeld na de matige ochtendvorst. De vorstgrens ligt nu boven Nederland, het contrast wordt alsmaar groter. Noord Nederland had vandaag ook nog wat droge sneeuwbuitjes vanuit de Duitse bocht. Er ontstaan vanaf nu enkele actieve golven in de frontale zone die zich van west naar oost over deze zone gaan verplaatsen. De zachte lucht lijkt op deze wijze hortend en stotend Nederland te gaan veroveren vanuit het zuiden, daar de frontale zone zelf heel langzaam van Noord naar zuid lijkt te gaan lopen, waarna de kouaanval dus is afgeslagen. Als gevolg van de golven kan de vorstgrens wel eens kan gaan zwabberen en kan het ook lang duren voordat hij echt het land uit is. Vanavond en vannacht is op nadering van de eerste golf in Zuid Limburg de dooi al aan het aanvallen, is het er zwaar gaan sneeuwen en nemen ook elders in het zuiden de sneeuwkansen toe.

Dennis:

“In Maastricht en Eijsden dooide het ’s morgens nog licht zodat daar alles groen was. Met een zwak NO-windje was het er miezerig weer. Door de grauwe lucht deed het troosteloos aan. Op het eerste geologische terras (100-150 N.A.P). naar Valkenburg lagen nog sneeuwresten terwijl er een beetje natte sneeuw viel rond 13.00 uur. Op de weg van Valkenburg naar Gulpen was de verticale vorstgrens prachtig zichtbaar. Die lag deze dag continue nabij de 150 meter. Op de Gulpenerberg lag er vervolgens een laagje sneeuw evenals in Heijenrath. We reden dieper België in onder een zwaar bewolkte hemel met kil weer en als maar hoger, trapsgewijs zoals dat op de Ardense plateaus gaat. Toen begon het er plots op te klaren en was het prachtig weer met lichte dooi in de brede Ardense dalen. We deden o.a. het circuit Francorchamps aan en nadat we een overjasje hadden aangedaan daalden we af naar Spa. Toen volgde er een zware, steile klim omhoog vanuit Spa. Boven lag nog een pak sneeuw van 10 cm wat er vorige week is gevallen. Het was boven diepblauw met een alpien aandoend landschap. Na een afdaling maakten we ons op voor de beklimming van de Baraque Michel (697m, hoogste punt van België). Nadat 1 voor 1 iedereen eraf werd gereden door Bobbie Traksel, de jongste professional ooit in Nederland en nog immer ook mijn ploegmaat, ging ik door met een demarrage. Bobbie sloot aan en de laatste 5 km vals plat sleurde hij me naar boven terwijl ik zat te sterven in zijn achterwiel. Boven op de Baraque Michel sprintte ik met Bob af en verloor het sprintje. Omdat hij mij als ‘talent van de koers’ aanmerkte trakteerde hij me op een limburgse vlaai in een skihut waar zich ook vele langlaufers verschanst hadden. Toen we buiten kwamen kwam de rest er pas aan op vele minuten, één voor één . Hier lag een dik pak sneeuw van 15-20 cm. Vanuit het westen kwam een donkere lucht opzetten, terwijl de wind aan de grond ZO was. Na een lange ijskoude afdaling volgde er een zware tocht richting Nederland, waarin iedereen behalve Bobbi, het echt moeilijk had. Bij het plaatsje Henri-Chapelle reden we ook nog verkeerd. Wel 165 km getraind! Het begon helemaal op het eind van de rit van 165 km zachtjesaan te sneeuwen. Aan het eind van de middag begon vervolgens de eerste dooiaanval pas goed, met matige en later soms ook zware sneeuwval. In Valkenburg bleef de sneeuw aanvankelijk ’s middags niet eens liggen, op het moment dat we met de ploeg naar het Casino gingen. Toen we het casino weer uitgingen en wegreden kwamen we de Gulpenerberg nauwelijks op. Die avond waren er sneeuwkettingen nodig wilde je fatsoenlijk vooruit komen en er woei een harde noordooster. Sneeuwschuivers reden af en aan. Het Mariakapelletje stond er (verlicht door kaarsen) vredig bij, bedolven onder een pak sneeuw. Het deed sprookjesachtig aan en het was uitermate geschikt voor een heftig sneeuwballengevecht met 20 ploegmaten! Rond middernacht begon het te regenen, eerst nog afgewisseld door perioden met natte sneeuw en weer droge sneeuw. De strijd tussen de zich verscherpende kou en de zachte lucht activeerde zich ’s avonds enorm. In een groot deel van Nederland vroor het op dat moment inmiddels ook matig met een heldere hemel vanaf de lijn Amsterdam-Enschede. Heel even heeft de vorst ook Zuid Limburg aangedaan. Kort en krachtig!”

Gijs:

“Na met name in de ochtend langdurig lichte sneeuw in Wageningen was er ’s middags duidelijke sprake van een adempauze. Aan het eind van de dag vertrok ik vanuit Wageningen naar Milsbeek in Noord Limburg, om me samen met mijn neef voor te gaan bereiden op twee dagen Sauerland. Het was bewolkt en kil, maar wel droog. Ook in Milsbeek bleek sneeuw(resten) van eerder op de dag te liggen. De wind nam ’s avonds snel toe en het was duidelijk kouder geworden, met vorstige temperaturen. Het voelde echter ook waterkoud aan en het was al bewolkt. De sneeuw in Zuid Limburg kon je bijna voelen. We hoopten dat we die volgende ochtend wel gewoon zouden kunnen rijden zonder problemen. Ondanks de ongunstige verwachtingen gingen we niet van het ergste uit, daar er zo vaak vals alarm is als het om sneeuwverwachtingen in Nederland gaat!”

Roel:

“De sneeuw ging hier eigenlijk de hele dag door in Wageningen, al stelde het ’s middgas niet veel voor. Het was lichte sneeuw, die ook in de avond en nacht nog wist aan te houden. ‘s Avonds laat ben ik nog een stuk wezen fietsen richting de Utrechtse heuvelrug. Tja, winter in Nederland hè? Op de toppen van heuvels, die slechts 40m hoger liggen dan de omgeving, sloot het sneeuwdek duidelijk beter dan in de dalen. Alleen sommige asfaltwegen waren eigenlijk nog sneeuwdekvrij. Het was prachtig om door het bos te fietsen, met al die sneeuw op de bomen. Zeker op plaatsen waar ook sneeuw op smalle fietspaden lag, had je het idee dat je door een witte tunnel reed, met aan alle kanten de witte silhouetten van besneeuwde takken. De fietslamp leek wel tien keer zo veel licht te geven als normaal. Glad was het niet op die pasgevallen sneeuw. Het sneeuwde vrijwel de hele tijd lichtjes, van die hele kleine vlokjes, waarvan er zo veel vielen dat de sneeuwlaag groeide. Je zag ze eigenlijk alleen vlak voor je fietslamp en voor autolampen. Onder lantaarnpalen waren ze veel moeilijker te zien. Koud vond ik het bepaald niet. Anderhalf uur later, op de terugweg naar Wageningen, kreeg ik het ineens wel koud en zwaar. Toen waren mijn schoenen en broekspijpen inmiddels nat geworden door opspattende gesmolten sneeuw van de straat. Al met al heb ik toch ongeveer 40km gefietst, en was ik erg blij toen ik weer thuis was.”

In Zeddam heeft het net als in Wageningen met name ’s morgens gesneeuwd. De 13e sneeuwdekdag voor Zeddam.

Zaterdag 3 februari

In de loop van de nacht en ochtend van zaterdag, begon het vanuit het zuiden uit intensiever te sneeuwen. In de vroege morgen, een uurtje voor het vertrek, is het ook in het uiterste noorden van Limburg (Milsbeek), bij Gijs, weer beginnen te sneeuwen. Tergend langzaam breidde dit actievere sneeuwgebied zich gedurende de ochtend verder naar het noorden uit.. Op Schiphol legde de sneeuw het vliegverkeer grotendeels lam. De start- en landingsbanen waren nauwelijks sneeuwvrij te krijgen. Het sneeuwde soms zwaar en in een smalle strook kwam ook ijzel voor. Tot aan het middaguur heeft het in Milsbeek gesneeuwd, in Zeddam en Wageningen nog wat langer, waarna ook hier de neerslag in regen overging. Ook op Schiphol waren toen de sneeuwproblemen voorbij. Er heeft plaatselijk meer dan 20 cm in de Achterhoek gelegen, net als eigenlijk in het hele zuiden van het land. In Wageningen was ongeveer 10cm sneeuw gevallen, waarvan Roel wat foto’s heeft gemaakt Daarna viel er enkel nog wat motregen. Die dikke laag smeltende sneeuw zorgde voor flinke gladheid. . In Zuid Limburg was het ’s morgens al zacht met 7 graden bij een stromende regen. De temperatuursverschillen boven Nederland waren dan ook bijzonder groot. -4°C in Groningen en +8°C in Zeeland. De zachte lucht trok tergend langzaam naar het noorden en stagneerde eigenlijk ten zuiden van de grote rivieren. Daar regende het op uitgebreide schaal, bij ook in Eindhoven een ZW wind en 6°C. In een strook over het midden van het land was het rond het vriespunt. Daar was het vaak nevelig, en het motregende en ijzelde er af en toe. Ook in Wageningen. De eerste golf in het front heeft de grens tussen de zeer zachte en ijskoude lucht uiteindelijk tot over de zuidelijke veluwe weten te brengen. Verder naar het noorden heeft het de hele dag gesneeuwd, en gaat het alsmaar harder vriezen. Bovendien stond daar een doorstaande oosten wind, al was deze meer richting het zuiden NO. Deze zorgde voor de vorming van sneeuwduinen van soms wel 25cm hoog. In Wageningen was het nevelig en er viel daar motregen, waardoor de sneeuwlaag er steeds dunner werd. In de avond trok er een gebied met zware ijzel over Flevoland. Sommige treinen konden niet meer rijden. Ook in Amsterdam en opnieuw in Flevoland viel later in de avond weer ijzel. Vreemd dat de zwaarste neerslag in het noorden en het zuiden zat vandaag, en niet op de plek met de grootse temperatuurgradiënt, en waar de NO en ZW wind bij elkaar kwamen: in het midden van het land.

Aan de achterkant van de golf in het front schoof de vorstgrens in de loop van de avond schoof echter weer iets richtring het zuiden op en veroverde ook de Noordelijke Veluwe weer. Zeddam en Wageningen komen misschien ook weer tijdelijk in de koude lucht terecht. In het zuiden kunnen ze sneeuw wel vergeten.

De strijd tussen de luchtsoorten is tijdelijk geïnactiveerd, maar morgen komt er weer een actieve golf over in het front, die een nieuwe aanval op de kou zal doen Deze lijkt vrij snel succesvol te gaan verlopen, maar zeker is dat nog niet. Deze dooiaanval zou er in ieder geval voor moeten gaan zorgen dat er later in de nacht en morgenvroeg vanuit het zuiden een gebied met veel regen, en ten noorden van de grote rivieren, en zeker in het Noordoosten, “langdurige zware sneeuwval”, komt opzetten, aldus een winters getint nieuwsbericht van 13:00 uur vandaag. Wat klinkt dat ouderwets, zo’n winters radiobericht.

Dennis:

“In de stromende regen bij 7 graden gefietst”

Gijs:

“Het was in de vroege morgen, rond een uur of 5, een uur voor vertrek, begonnen met sneeuwen. De weg was nog amper wit toen we opstonden. We besloten het te wagen, zo snel mogelijk te ontbijten en te vertrekken. Toen we vertrokken was het lokale weggetje in het dorp echter al helemaal wit en het sneeuwde krachtig. Niet ideaal, maar de grote wegen zouden waarschijnlijk wel beter erbij liggen. Een snijdende oostenwind maakte het rijden tot een grote moeilijkheid. De hele route, tot bij onze bestemming hebben we in soms zware sneeuwval gereden. Toch kwamen we nog redelijk op tijd aan. Het baarde me zorgen dan het Sauerland zuidelijker ligt dan Milsbeek, ongeveer ter hoogte van Zuid Limburg, en het ging om een vrijwel oost-west liggende frontale zone. In het slechtste geval kon het al dooien bij aankomst. Dat was nog niet het geval, maar waar het in Noord Nederland/Duitsland en bij vertrek toch ook wel streng koud was, voelde het niet echt koud aan. De grens was nabij. Overdag bleef het gelukkig bij sneeuw en de temperatuur lag nog onder 0, waardoor we goed konden skiën. ’s Avonds volgde echter een korte periode met heftige sneeuw, tijdens een diner in een restaurantje. Toen we naar buiten kwamen voelde het plotseling heel zacht aan en viel er (mot)regen bij een totaal gedraaide ‘warme’ wind. Neenee, we willen nog een dag, en liever niet in de blub! Ik had er een hard hoofd in dat de kou nog wat terug kon winnen. Ook ’s nachts was het winderig, regenachtig en zacht. We zouden wel zien hoe het verder zou gaan.”

14e sneeuwdekdag is een feit in Zeddam.

Zondag 4 februari

Vannacht heeft de grens zich in de buurt van de lijn Wageningen-Haarlem bevonden. Ten zuiden hiervan valt lokaal veel regen. In de buurt van de grens bevindt zich een strook met zware ijzel bij toch nog vele graden vorst. Later in de nacht heeft tegen verwachting in de vorst nog meer gebied gewonnen en de dooi teruggedrongen tot ongeveer de lijn Nijmegen-Rotterdam. Mede door nadering van de golf begon het boven die lijn ’s morgens weer hard te sneeuwen, met name in het westen. In de vroege morgen vroor het tot 9 graden in Nieuw Beerta terwijl het in Maastricht liefst 12 graden was op dat tijdstip! Overdag heeft met name een strook over het midden van het land te maken met langdurige ijzel, terwijl het front zich uiterst traag beweegt. Veel (takken van) bomen begeven het, er is veel schade aan auto’s, treinen enz. De overlast is groot. Noord Nederland raakt zelfs helemaal in de ban van de winter. Daar sneeuwt het langdurig en hard, en dat bij een onophoudelijke krachtige tot harde noordoostelijke wind. Lokaal ligt er tegen de avond meer dan 30 cm, met sneeuwduinen en temperaturen ver beneden 0, veelal tussen –5 en –10 graden. De overlast is ook daar groot, maar voor winterliefhebbers is dit uniek. Roel maakt een (gratis) treinreisje naar Leeuwarden, om de wintertoestanden zelf te kunnen aanschouwen. Hij reist dwars door het dooifront heen! Zie het stukje hieronder, inclusief foto’s natuurlijk. Gijs moet in de loop van de dag de terugweg vanuit het Sauerland naar huis aanvaarden. Dit laatste geldt ook voor Dennis, die met zijn ploeg de terugreis naar Eden maakt.

Roel:

“Zoals ik eigenlijk al verwacht had regende het gewoon in Wageningen vanmorgen. De koude lucht had Wageningen net niet meer of maar half bereikt. Ik ben met de trein richting Friesland gegaan. Ten noorden van Ede was de sneeuwlaag al dikker. Het had hier blijkbaar vannacht en gisteren minder gedooid. Misschien dat er hier vanmorgen vroeg zelfs nog wat sneeuw is bijgevallen. Toen ik er rond 15:00 uur was, regende het gewoon. Op sommige plaatsen viel deze regen als ijzel, bijvoorbeeld op het midden en noorden van de Veluwe Vanaf Amersfoort leek de regen over te zijn gegaan in ijzel. Ik kwam met de trein pas vanaf Zwolle in de sneeuw terecht. Er vielen van die kleine, vanuit de trein bijna onzichtbare vlokjes. Tussen Zwolle en Heerenveen lag de meeste sneeuw die ik heb gezien onderweg. Ongeveer 20 cm. Daar waren ook enkele sneeuwduintjes te zien. Verder waren er prachtige sneeuwkammen te zien op de randen van sloten. Hierdoor leek er wel een halve meter sneeuw te liggen, maar dat was natuurlijk niet zo. Foto’s kon ik niet maken, omdat het erg druk was in de Intercity naar Leeuwarden en ik me al gek genoeg voelde überhaupt zo’n winterse treinchase te ondernemen. Uitstappen wilde ik ook niet, omdat ik graag voor het donker nog in Leeuwarden wilde zijn, om dan daar dan wat foto’s te schieten. In Leeuwarden lag echter juist iets minder sneeuw. Hier ben ik toch maar uitgestapt, en ik heb er een aantal foto’s gemaakt. Achteraf had ik dus beter wat eerder ergens bij Heerenveen kunnen uitstappen, om daar wat foto’s te schieten. In Leeuwarden zou het echter nadat ik er weer weg ben gegaan, nog uren sneeuwen. Op de terugweg heb ik toen vanuit de trein nog een paar foto’s geschoten, in de late schemering. Deze zijn echter mislukt, en geven het idee van een blizzard. Ik had dus beter wat eerder kunnen vertrekken vandaag, maar ik dacht eigelijk al veel zuidelijker een dik pak sneeuw tegen te komen. De sneeuw ging op de terugweg al bij Heerenveen (rond 18:30 uur) weer over in ijzel. Veel ijzel zelfs. Aan lantaarnpalen, bomen, en ook aan de bovenleiding hingen centimeterlange ijspegels. Het was echter al donker. Foto’s heb ik dus niet kunnen maken. Door de duisternis waren de vonken die door toedoen van de ijzel tussen de bovenleiding en het contactpunt van de trein oversprongen, wel heel erg mooi te zien. Tussen Heerenveen en Zwolle ging het zelfs zo te keer met de vonken, dat het er wel op leek dat er een blauw licht brandde boven op de wagon. Vanaf Amersfoort was het afgelopen met de ijzel. Daar regende het gewoon flink. De trein kon echter niet door naar Amsterdam, waar hij officieel wel naar toe zou rijden, vanwege zware ijzel in Noord-Holland. Gelukkig hoefde ik daar niet heen. Toen ik terugkwam in Wageningen was bijna alle sneeuw er al weer weg, onder invloed van een vrij hoge temperatuur en een halve dag af en toe flinke regen. Die regen ging de rest van de avond gewoon door.”

Dennis:

“10:00 uur: De sneeuw in Heijenrath is al lang weer verdwenen, gisteren al. Het lijkt of ik gewoon een front voor me zie waarachter de straffe NO wind zit terwijl het hier vette dooi is met ZW wind. Later zou blijken dat rond dit moment de kou het hardste terugvocht en er meerde zones (fronten) waren met zware neerslag. Amerikaanse temperatuurtegenstellingen dus. In de stromende regen en (weer verassend) kletsnatte sneeuw maakten we bij 5 graden een ritje.

12:00 uur: Het ritje is bijna ten einde en het wordt droger terwijl de temperatuur tot 14 graden oploopt in Maastricht.

17:00 uur: We vertrekken weer richting Ede, de fietsen zitten onder de lössrommel zodat de jongens flink wat te poetsen hebben de komende week. In Midden Limburg rijden we een inktzwarte lucht binnen en plensregent het.

We komen een colonne van 10 strooiwagens tegen die gestaag naar het noorden reist. Met zwaailichten aan in het hondeweer geeft dit een spookachtig beeld. Op de radio is continue verkeersinformatie te horen. De omgeving van Apeldoorn gaat op dat moment gebukt onder zware ijzel en ijsregen. Hele bossen begeven het onder de ijslast en auto’s zijn er volledig onbestuurbaar.

Nijmegen geeft om 19:00 uur 10 graden aan. Niet veel noordelijker zien we sneeuwresten liggen en korte tijd later liggen er in de Betuwe bergen sneeuw langs de autoweg en is het erg mistig. Tussen Nijmegen en de Veluwe vindt dan opeens een forse temperatuurssprong plaats. In Ede is het nog maar net aan het dooien, maar al 6 graden, terwijl het echt een paar kilometer noordwaarts aan de grond nog vriest en zwaar ijzelt. De vorstgrens lag op dat moment op de lijn Winterswijk-Veluwe-Amsterdam. De zachte lucht wint tergend langzaam terrein.”

Gijs:

“Tsja, de afgelopen nacht zag het er erg somber uit voor de dag erna. Het leek skiën in zware regen te gaan worden, weer eens wat nieuws. Bij vertrek na het ontbijt regende het licht, maar het voelde wel weer tamelijk waterkoud aan en ook de wind was aan het twijfelen. Zou de kou aan het terugkomen zijn, vroeg ik me hardop af. Mijn neef begreep niet goed dat ik de weersituatie zo boeiend vond, maar ja he….In ieder geval bevond ons overnachtingadres zich slechts rond 550 meter, waar de piste op de Kahler Asten zich rond 800 meter bevindt. Bij vertrek was duidelijk het smelten van de neerslag op de autoruit zichtbaar. Eer viel dus kletsnatte sneeuw. De kou was niet ver weg. Eerst moesten we een klein dalletje in, maar vanaf daar begon de geleidelijke klim (zo gaat dat daar met die paar verbindingswegen) naar het hoogste stukje Sauerland. Geleidelijk konden we ook weer vlokken onderscheiden en gaandeweg dat Winterberg dichterbij kwam, ging de vallende sneeuw steeds droger ogen. Bij de hoogste piste, die van de Kahler Asten dus, waar maar weinig skiërs bovendien weet van hebben omdat hij tamelijk achteraf in het skigebied ligt, hebben we onze auto geparkeerd. Op de daken van enkele auto’s en de takken van bomen zagen we dat de sneeuw juist weer begon te blijven liggen, terwijl ook druppels van eerdere dooi nog zichtbaar waren. De sneeuw kraakte weer en de kou kwam terug. De temperatuur bleef vervolgens tot ver in de middag rond het vriespunt liggen, bij aanhoudende, soms zware sneeuwval. Het was zelfs zo dat het echte 0-graden niveau zich lange tijd ergens halverwege de piste bevond. Pas rond 15.00 uur begon het vrij snel keihard te plenzen en kwam de zachte lucht ‘echt’ met een klap binnen. We besloten meteen te stoppen met skiën, de ski’s in te leveren en op tijd aan de terugweg te beginnen. Wie weet wat we nog zouden meemaken. Op de terugweg regende het af en toe hard. We reden het laatste stuk nog verkeerd en kwamen bij Emmerich/s’Heerenberg, vlakbij Zeddam dus, de grens over, waar we er eigenlijk bij Gennep over zouden moeten komen. Daar zagen we tot bij Kleve enkele allerlaatste sneeuwresten in de gutsende regen, die aangaven dat er eens winterweer had geheerst! En, het was echt warm! ’s Avonds laat thuis aangekomen bleek dat het in het noorden van het land nog altijd zwaar sneeuwde, bij temperaturen ruim onder 0, dat was een grote verrassing. Helaas had ik dit gevecht ‘een beetje’ gemist.”

In Zeddam is de kou nog hele korte tijd teruggeweest, gedurende de (vroege) morgen, maar de rest van de dag heeft het er overwegend zwaar gedooid en vaak hard geregend. IJzel is er in Zeddam weinig geweest. De 15e sneeuwdekdag in Zeddam, maar een vieze. Achteraf gezien lag de meeste sneeuw zondag niet in Leeuwarden, maar meer naar het zuiden in Friesland, en in Drenthe, op de hogere delen en het noorden van de Veluwe en in Noord-Flevoland. Zie ook het sneeuwkaartje van het KNMI. Op de Veluwe zijn veel bomen ernstig beschadigd geraakt onder de sneeuw- en ijzellast. Er zijn verder honderden ongelukken gebeurd door de gladheid, en vooral de treinenloop naar Amsterdam kwam door de ijzel stil te liggen. Ook een aantal bruggen, waaronder de Stichtse brug, moest afgesloten worden. In het zuiden regende het pijpenstelen. Zo kon de wedstrijd tussen Sparta en PSV nauwelijks een voetbalwedstrijd genoemd worden, omdat het halve veld blank stond. Honderd kilometer naar het noorden, in Alkmaar, werd er ook een wedstrijd gespeeld (AZ-Feyenoord), en daar sneeuwde het eerst gewoon nog zodat ze daar met zo’n oranje bal in de weer waren. In alkmaar was het net iets onder nul, terwijl het in Rotterdam toen (waarschijnlijk 15:00 uur) al 7°C was.

Maandag 5 februari

De schade als gevolg van het barre winterweer werd vandaag duidelijk. Veel takken zijn afgebroken onder de sneeuwlast van de afgelopen dagen. Met een stormachtige zuidwester werd de kou uiteindelijk laat in de ochtend ook Groningen eindelijk uitgeblazen. Noord Duitsland heeft ook deze dag decimeters sneeuw gehad in de loop van de dag. ‘s Avonds kwam in de NO-Duitsland nog steeds de sneeuw met bakken uit de lucht vallen. In Hamburg lag 40 cm sneeuw terwijl de noodtoestand er is afgekondigd. Het duurde dus uiteindelijk van vrijdagavond, toen de zachte lucht begon op te stomen, tot maandag laat in de ochtend, voordat de zachte lucht van zuid naar noord heel Nederland had veroverd, waarbij de kou bovendien enkele keren weer gebied terugwon. En dat terwijl de winter ons land eigenlijk nog niet eens veroverd had, of het moest vrijdag overdag zijn, maar niet ‘echt’ eigenlijk. Zeddam kwam nog een keer van de dooi terug in de kou, Wageningen was een twijfelgevalletje en Milsbeek bleef ‘net’ in de zachte lucht vanaf het moment dat het rond het middaguur zaterdag daarin terecht kwam. Er kwamen landelijk af en toe temperatuurverschillen van rond 20 graden voor tussen zuid en noord, Amerikaans aandoend dus. Het grootste deel van dit verschil zat echter op een relatief nog veel smallere strook. Het was al met al een van de meest spectaculaire winteraanvallen van de afgelopen decennia. Maar dit geldt alleen voor de noordelijke helft van het land. In het zuiden ging de sneeuw al vrijdagavond over in regen. Een historisch weekend dus.

De dagen hierna, aldus Dennis:

“De koude in Oost Europa is verdrongen terwijl hij in Midden Scandinavië nog steeds aanwezig is. Ook Denemarken heeft een langdurig gevecht gehad en eigenlijk loopt het zelfde front nog steeds boven Scandinavië. In midden europa is het record warm. De Balkan meet tot 25 graden. Freiburg im Breisgau heeft 20 graden en door föhn wordt het ook in Nederland een keer 16 graden. Woensdag passeerde een mooie buienlijn met hagel, waargenomen vanaf de studentenflat ‘Dijkgraaf’ in Wageningen. Donderdagavond kwam een ‘geoccludeerd’ koufront vanaf schotland in Nederland, noord-zuid gekanteld ook weer. Hierdoor een temperatuurdaling van 12 naar 5 graden. Vrijdag rustig weer, bij 6 graden. Komt er nog een 4e winterse periode? Het lijkt er op dit moment niet op.”

De vierde winterse periode...